KIBRIS TÜRK KARİKATÜRÜ


Türkiye’nin güneyinde, bir Ada’nın kuzeyinde karikatürün yalnızlığı... 

AZİZ YAVUZDOĞAN
Kıbrıslı ünlü işadamı Asil Nadir’in Türkiye’de bazı gazete ve dergileri satın aldığı yılların başıydı. Günaydın, Tan ve Güneş gazeteleri ile Gelişim Yayınları dergi grubundan Nokta dergisi... O dönem yanlış anımsamıyorsam “Gırgır” dergisini de satın alma girişimleri olmuştu ve çok istemesine rağmen başarısızlıkla sonuçlanmıştı. Bunun üzerine, aralarında Ergün Gündüz, Hasan Kaçan, Atilla Atalay gibi isimlerin bulunduğu bir ekibi transfer ederek, “Hıbır” adlı mizah dergisini çıkarmıştı.
O günleri anımsayanlar bilir.
•••

Asil Nadir’in Türkiye’de ki bu medya atağının yanı sıra Kıbrıs’ta da bir yatırım içerisinde olduğu ve çok iyi ücretlerle Türkiye’den çok sayıda teknik personel transferi ettiği haberleri dolaşıyordu. O sıralarda MEF Ajans’ta çalışıyordum ve Atila İlhan yönetiminde, “Cönk” dergisini çıkarıyorduk. Ben aslında o günlerde Frankfurt’a gitmeyi planlıyordum ki; Kıbrıs’a gidenler kervanına katıldım bir şekilde. Kıbrıs’ta Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesiydi ve Rauf Denktaş ilk defa ciddi anlamda muhaliflerince zorlanıyordu. Duyumlarımıza göre Asil Nadir, seçimlerde Denktaş’ı desteklemek amacıyla adaya ciddi bir medya yatırımı yapmıştı. “Kıbrıs” adıyla çıkaracağı tabloid boy, bu renkli gazete için kendi ofset tesislerini kurmuştu. Türkiye’den yazı işleri ve ağırlıklı olarak teknik eleman transferi yapılıyordu. Kıbrıs Gazetesi’nin yayımlanmasıyla birlikte çok kısa süre içinde peşpeşe Yenigün ve Bozkurt gazeteleri de Kıbrıs Türk basınına katılıyordu, Asil Nadir’in patronluğunda.

Ve benim de 4,5 yıl sürecek olan Kıbrıs serüvenim 1989’da başlamış oluyordu.
1994’e kadar yaşadığım Kuzey Kıbrıs’ta geçen süre içerisinde Kıbrıslı çizerlerle de tanışma imkanım oldu. Kıbrıs gazetesinin çıktığı ilk zamanlar Musa Kayra ile aynı gazetede çalıştık. Hüseyin Çakmak’la daha sonra tanıştık. Doğrusunu söylemek gerekirse bu iki ismin dışında diğer karikatürcü arkadaşlarla bir araya gelmek kısmet olmadı. Kıbrıs Türk Basını ve Kıbrıs Türk Karikatürü’yle tanışmamın, Türkiye’deki deneyimlerimi paylaşmamın ve de mesleki deneyimlerime Ada’da artı değer katmamın üzerinden 25 yıl geçti. Ada’da geçen günlerimin anısına Kıbrıs Türk Karikatürü üzerine bir dosya hazırlamayı düşündüm. Kıbrıs’ın karikatür tarihine, kendi kaynaklarından da yararlanarak naçizane bir armağanımız olsun, diye...
•••

Kıbrıs adasının 1571 yılında Osmanlı'nın egemenliği altına girmesinden, 1878’de İngiliz Krallığı yönetimine geçtiği tarihe kadar, Ada’da bağımsız bir matbaacılık, yayımcılık olmaması nedeniyle herhangi bir gazete ve dergi yayımlanamamıştır. İngiliz idaresindeki yıllarda adada Türk ve Rum toplumları kendi gazetelerini yayımlamaya başlamışlardır. Kıbrıslı Türklerin ilk gazetesi “Saded”in ardından  bir çok gazete çıkar. İlk mizah gazetesi de 1896-1910 yılları arasında yayımlanan “Kokonoz”dur. Aynı tarihlerde tıpkı Türkiye’deki mizah anlayışıyla daha sonra 1920-1923 yılları arasında “Davul” mizah gazetesi yayımlanır. Bu yıllar, Kıbrıs Türk karikatürünün filiz vermeye başladığı yıllardır. Yapılan araştırmalara göre, Kıbrıslı ilk Türk çizer olarak Ahmet Rifat’ın dışında başka bir karikatürcünün adı geçmemektedir. 1940 ve 50’li yıllarda ise, Kıbrıs Türk Basını'nda üç önemli karikatürcünün çizgileri görülür: Mehmed Şevki Çankaya, İsmet Vehit Güney, Ramiz Gökçe, bu dönemin en etkili çizerleri olarak bilinirler ve Türkiye’deki örnekleri gibi daha çok resimsel çizgiler olarak, alt yazılı karikatürlerdir. Mehmed Şevki Çankaya’nın çizgileri Kıbrıs Türk basınından ziyade, Türkiye’de çıkan Akbaba, Karikatür, ve Şaka gibi dergilerde yayımlanır. Bu sebeple, Türkiye’nin karikatür tarihinde daha çok yer edinmiştir. Belki de aslen Kıbrıslı bir Türk olduğu bilinmez...

Kıbrıs Türk toplumunda öncelikle ressam kimliğiyle bilinen İsmet Vehit Güney çok yönlü bir sanatçıdır. Dönemin en etkili gazetesi “İstiklal”de çizmiştir. İsmet Vehit Güney’i Ada’nın önemli çizeri kılmasına neden olan  çalışması ise, bugün sadece Kıbrıs Rum yönetiminin kullandığı Kıbrıs bayrağının tasarımcısı olmasıdır..
Kendisiyle Kıbrıs Gazetesi’nde birlikte çalışırken öğrenmiştim bunu ve büyük bir şaşkınlık duymuştum. Kıbrıslı Türk bir sanatçının tasarladığı bayrağı, Kıbrıs Cumhuriyeti bozulduktan sonra da Kıbrıslı Rumlar tarafından kullanılması bana gerçekten ilginç gelmişti.. Bu yazıyı hazırlarken, kendisinin 2009 yılında vefat etmiş olduğunu, Hüseyin Çakmak’tan öğrendiğimde çok üzüldüm. 1989-94 yılları arasında aynı gazetede çalışırken, gazetenin renk ayrımı servisini yönetiyordu ve birlikte çok anılarımız oldu. Benim gazete için çizdiğim karikatür ve vinyetlerden övgüyle söz ederdi hep.

Ramiz Gökçe ile tanışma fırsatım olmadı. O da Kıbrıs Türk karikatürünün çok önemli bir ismi olarak tarihe geçmiştir. “Duvar” gazetesinde başlayan çizgi serüvenini “Halkın Sesi”, “Bozkurt” ve “Time of Cyprus” gibi gazetelerde sürdürür... Ramiz Gökçe’nin ilginç bir yanı ise, 1956 yılında yayımladığı “Çizgi" adlı karikatür kitabı, araştırmacılara göre Ada’nın ilk karikatür albümü olmasıdır...
•••























Bu giriş yazısında ki özet bilgiler ışığında; Kıbrıs Türk Karikatürcüler Derneği’nin de arşivinden yararlanarak hazırladığımız “Kıbrıs Dosya”mızda, Ada karikatürü ve mizahıyla ilgili ayrıntıları okuyabilirsiniz... ( FENAMİZAH, sayı: 25, MART-2014)


24 sayfalık KIBRIS TÜRK KARİKATÜRÜ DOSYASI'nı aşağıdaki bağlantıdan bilgisayarınıza indirebilirsiniz... > >  http://www.fenamizah.com/images/EK-8/fenamizah_extra_kibris.pdf 



- - -

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.